مرجع: در تهیه‌ی این مطلب از منابع مختلفی استفاده شده است. منابع به‌صورت لینک فعال در متن اضافه شده‌اند.
تاریخ انتشار: ۱۵ خرداد ۱۴۰۰
مدت مطالعه: حدود ۱۰ دقیقه
دهه‌ی ترمیم اکوسیستم از پانزدهمین روز خرداد آغاز شد. سازمان ملل، در چهل و هفتمین روز جهانی محیط زیست، با شعار «باز خیال‌پردازی کن. بازآفرینی کن. ترمیم کن» یک دهه را به پیگیری اهدافی برای ترمیم و احیای اکوسیستم جهانی اختصاص داده و اعلام کرده: «ما نمی‌توانیم به عقب برگردیم اما می‌توانیم درخت بکاریم و از نهال‌های جوان مراقبت کنیم، می‌توانیم شهرهایمان را سبز کنیم، باغ‌هایمان را به حالت طبیعی برگردانیم، عادت‌های غذایی‌مان را تغییر دهیم، رودخانه‌ها و ساحل‌ها را تمیز کنیم. ما نسلی هستیم که می‌توانیم با طبیعت به صلح برسیم. بیایید فعال شویم، بدون اضطراب. بیایید جسور باشیم، بدون واهمه.»
بخش مهمی از پویش جهانی برای احیای محیط زیست و ترمیم آسیب‌های اکولوژیک، بر امر آموزش متمرکز است، به معلمان و دانش‌آموزان می‌پردازد و از دولت‌ها می‌خواهد برای اجرای آموزش محیط زیست در مدارس و توانمندسازی دانش‌آموزان برای مشارکت در فعالیت‌های شهروندی به نفع محیط زیست و برای مقابله با تغییرات فزاینده‌ی اقلیمی برنامه بریزند و قدم بردارند.
تدریس برای زمین؛ کارزاری برای معلمان و دانش‌آموزان
در نخستین روز اردیبهشت ۱۴۰۰، همزمان با روز زمین، یک کارزار جهانی زیست‌محیطی با عنوان «تدریس برای زمین» (Teach for the Planet) از سوی سازمان آموزش جهانی (Education International) آغاز شد. هدف این کارزار که همه‌ی معلمان، آموزش‌گران و دانش‌آموزان را مخاطب قرار می‌دهد، بسیج جهانی برای تحقق آموزش محیط زیست در مدارس و فضاهای آموزشی است. سازمان آموزش جهانی که اتحادیه‌ای از سازمان‌های معلمان و دیگر کارکنان آموزشی از سراسر جهانی است و ۳۲ میلیون آموزش‌گر از ۱۷۸ کشور در آن عضویت دارند، از معلمان سراسر جهان دعوت کرده برای حمایت از زمین و دانش‌آموزان‌شان اقدام کنند. این سازمان می‌گوید که آموزش محیط زیست باید مبتنی بر علم و با تمرکز بر اقدام عملی و فعالیت‌های شهروندی باشد و همانند خواندن و نوشتن، به جزء بنیادین آموزش تبدیل شود. این کارزار که هم‌سو با بسیج جهانی برای آموزش باکیفیت درباره‌ی تغییرات اقلیمی به راه افتاده، قرار است به کنفرانس جهانی تغییرات اقلیمی سازمان ملل در پاییز سال جاری منتهی شود.
کارزار «تدریس برای زمین» با صدور بیانیه‌ای از سوی سازمان آموزش جهانی آغاز شد. این بیانیه که در پنج بند اصلی تنظیم شده مؤلفه‌ها و اصول اولیه و بنیادین آموزش محیط زیست در مدارس را فهرست کرده است و توضیح می‌دهد که دولت‌ها چه‌طور باید از معلم‌ها برای پیاده‌سازی آموزش‌های مرتبط با تغییرات اقلیمی، ردپای اکولوژیک، و مراقبت از محیط زیست حمایت کنند.
بیانیه‌ی سازمان آموزش جهانی درباره‌ی آموزشِ باکیفیتِ محیط زیست برای همه
بحران اقلیمی بزرگترین تهدید پیشِ روی بشریت و کره‌ی زمین است. زمان اندکی برای بازگشت از مسیر فعلی و نگه داشتن افزایش دمای زمین زیر یک و نیم درجه‌ی سانتیگراد باقی مانده و اقدام زیست‌محیطی از هر زمان دیگری ضروری‌تر است.
آموزش باید به کاتالیزور جنگ علیه تغییرات اقلیمی و حمایت از انتقال به جهانی پایدارتر تبدیل شود. دانش‌آموزان حق دارند دانش، نگرش و مهارت‌های لازم برای حفظ محیط زیست در حال حاضر و برای نسل‌های بعد را به دست آورند. همچنین حق دارند آموزشی دریافت کنند که آن‌ها را برای اشتغال در یک اقتصاد سبز آماده کند. اکنون وقت آن است که برای ساختن چیزی منعطف و مقاوم در نهادهای آموزشی، جامعه، و اقتصاد گرد هم آییم، و همزمان ردپای اکولوژیک‌مان را به‌شکلی قابل توجه کاهش می‌دهیم.
سازمان آموزش جهانی، به عنوان صدای آموزش‌گران دنیا، از این طریق از همه‌ی دولت‌های جهان دعوت می‌کند به تعهدات خود در خصوص آموزشِ تغییرات اقلیمی و آموزش برای توسعه‌ی پایدار که طبق توافق‌نامه‌ی زیست‌محیطی پاریس (ماده‌ی ۱۲) و اهداف توسعه‌ی پایدار (اهداف ۴.۷، ۱۲.۸، و ۱۳.۳) به آن‌ها متعهد شده‌اند، عمل کنند.
این بیانیه چشم‌انداز حرفه‌ای برای آموزشِ باکیفیت درباره‌ی تغییرات اقلیمی و چارچوب لازم برای اجرای آن را ترسیم می‌کند.
۱- دولت‌ها وظیفه دارند آموزش محیط‌زیستیِ باکیفیت برای همه را تضمین کنند.
- تمام کشورها آموزشِ محیط زیستی باکیفیت را به عنوان بخشی از تعهدات اقلیمی خود در نظر بگیرند و به اجرای یک برنامه‌ی معتبر با مدت‌زمان محدود اقدام کنند که به‌طور منظم پایش و ارزیابی شود.
- همه‌ی دولت‌ها، در همکاری نزدیک با اتحادیه‌ها و سازمان‌های معلمان، سازمان‌های دانش‌آموزی و گروه‌های بومی، برای طراحی، اجرا و ارزیابی آموزش محیط‌زیستی باکیفت سیاست‌گذاری کنند.
- از آن‌جا که نظام‌های آموزشی عمومیِ قوی، با بودجه‌ی مناسب پیش‌نیاز ارتقای آموزش محیط‌زیستیِ باکیفیت برای همه است، دولت‌ها سرمایه‌گذاری داخلی در آموزش را افزایش دهند. سیستم‌ها از طریق کمک‌های خارجی، همکاری‌های بین‌المللی، و دسترسی آزاد به دانش و منابع بیشتر تقویت می‌شوند.
- دولت‌ها مطمئن شوند که تأثیر آموزش‌های مرتبط با تغییرات اقلیمی مانع لذت بردن کودکان و نوجوانان از آموزش و حق آن‌ها بر آموزش نشود.
۲- همه‌ی دانش‌آموزان در دوران تحصیل، سواد اقلیمی را فرا بگیرند و به دانش و مهارت‌های مورد نیاز برای مقابله با تغییرات اقلیمی، سازگاری با عدم قطعیت، و مشارکت در ساختن آینده‌ای پایدارتر مجهز شوند.
- آموزش محیط زیست با برنامه‌ی درسی در همه‌ی سطوح و مقاطع -آموزش خردسالان، آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و حتی تحصیلات تکمیلی و آموزش بزرگ‌سالان- ترکیب شود.
- آموزش محیط زیست در برنامه‌ی درسی دوران ابتدایی و متوسطه در تمام مدارس و سیاست‌گذاری‌ها اجباری باشد.
- دسترسی به آموزش فنی و حرفه‌ای با کیفیت، از جمله کارورزی‌ها، و همین‌طور تحصیلات تکمیلی به عنوان بخشی از فرآیند انتقال عادلانه گسترده شود. دانش‌آموزان به مهارت‌های مورد نیاز برای اشتغال در یک اقتصاد سبز در آینده تجهیز شوند.
- تغییرات اقلیمی در تمام درس‌ها و کلاس‌ها مطرح شود و نهادهای آموزشی برای در پیش گرفتن رویکرد آموزش محیط زیستی حمایت شوند.
- برنامه‌ی درسی آموزش محیط زیست باید حساس به جنسیت باشد، نابرابری جنسیتی که دختران و زنان تجربه می‌کنند را در نظر بگیرد و رویکرد بینابینی (intersectional) اتخاذ کند.
۳- آموزش محیط زیست مبتنی بر علم باشد و زوایای اخلاقی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی تغییرات اقلیمی را در نظر بگیرد.
- آموزش محیط زیست باید بر اطلاعات دقیق و درست، بر اساس شواهد علمی و تحقیقات به‌روز بنا شود. دولت‌ها روی تحقیقاتْ سرمایه‌گذاری کنند و همکاری‌های بین‌المللی برای کارهای پژوهشی را توسعه دهند تا از گسترش و نشر آگاهیِ مبتنی بر علم درباره‌ی تغییرات اقلیمی حمایت کنند.
- آموزش محیط زیست باید به این موارد بپردازد: سهم نابرابر کشورها در ایجاد تغییرات اقلیمی، تأثیر نابرابر تغییرات اقلیمی، به رسمیت شناختن این‌که سیستم فعلی نابرابر است و سطح تولید و مصرف ناپایدار است. علاوه بر این، آموزش محیط زیست باید بر این نکته تأکید کند که تأثیر تغییرات اقلیمی بر افراد و گروه‌های آسیب‌پذیر -از جمله کشورهای کم‌درآمد، دولت-جزیره‌های کوچک، جوامع فقیر، بومیان، افراد دارای معلولیت، غیر سفیدپوستان، زنان، دختران و کودکان- بیشتر است.
- آموزش محیط زیست دیدگاهی چندفرهنگی را ترویج دهد و دانش بومی را به رسمیت بشناسد.
- آموزش محیط زیستْ تفکر نقاد و مشارکت اجتماعی را تقویت کند، دگرگون‌کننده باشد و دانش‌آموزان را برای در نظر گرفتن گزینه‌های عادلانه و پایدار، و همین‌طور برداشتن گام‌های عملی در جوامع محلی و فراتر از آن، توانمند کند.
۴- از معلمان حمایت شود و آموزش ببینند تا برای اجرای آموزش محیط زیست در کلاس‌ها آماده شوند.
- دولت‌ها تضمین کنند که نهادهای آموزشیِ معلمان، بودجه و منابع کافی برای آموزش اولیه‌ی معلمان را دارند و دانشجو-معلمان هم برای آموزش محیط زیست آماده‌اند.
- آموزش محیط زیست به همه‌ی برنامه‌های مستمر توسعه‌ی حرفه‌ای معلمان اضافه شود و به نیازهایی که معلمان شناسایی کرده‌اند، پاسخ دهد.
- استقلال حرفه‌ای و آزادی علمی معلمان و پرسنل آموزشیِ دانشگاه‌ها حفظ و تضمین شود.
- دولت‌ها، با فراهم کردن منابع تدریس و یادگیری برای معلمان، از آن‌ها برای تدریس محیط زیست حمایت کنند. این منابع باید به‌روز، حساس به جنسیت، سازگار با شرایط محلی، چند فرهنگی و به زبان‌های بومی باشد.
۵- مدارس و محیط‌های آموزشی برای حمایت از آموزشِ باکیفیت محیط زیست دگرگون شوند.
- زیرساخت‌های آموزشی ایمین و دارای مقاومت زیست‌محیطی باشند.
- همه‌ی کارکنان آموزشی در همه‌ی سطوح، ساخت نهادهای آموزشی دوست‌دار محیط زیست را در اولویت قرار دهند و روی آن سرمایه‌گذاری کنند.
- مصرف انرژی در نهادهای آموزشی، هم‌سو با جنبش اتحادیه‌ی کارگران در خصوص محیط‌های کاری سبز، بهینه شود.
- مدیران مدارس، معلمان و کارکنان آموزشی برای تبدیل محیط‌های آموزشی منطبق با استانداردهای محیط زیستی و در نظر گرفتن انتقال عادلانه، حمایت شوند و آموزش ببیند.
- دانش‌آموزان در فعالیت‌های پایدار در محیط‌های آموزشی و همکاری با گروه‌های بزرگ‌تر آموزشی درگیر شوند.