مرجع: وبسایت Understood.org
تاریخ انتشار: ۲۰ آبان ۱۴۰۴
مدت مطالعه: حدود ۸ دقیقه
نویسنده: آماندا مورین
آماندا مورین (Amanda Morin) مشاور آموزشی و متخصص تنوع عصبی است و به مدت بیش از ده سال با کودکان خردسال کار کرده است. آماندا که خودش مادر کودکانی با سبک‌های یادگیری متفاوت است، سال‌ها در طراحی برنامه‌های آموزش فردی برای دانش‌آموزان با نیازهای ویژه مشارکت داشته است و باور دارد همکاری نزدیک معلمان و خانواده‌ها تأثیر زیادی در رشد و موفقیت کودکان دارد.
آنچه می‌خوانید برگرفته از مقاله‌ای به قلم خانم مورین درباره‌ی تحسین و تشویق کردن بچه‌هاست؛ به نحوی که ارزش افزوده‌ای ایجاد کند، آن‌ها را به تفکر عمیق و بازنگری در خود وادارد، روشنایی راه‌شان در مسیر تلاش‌هایشان باشد و تصویری واقعی از توانمندی‌ها و نقاطی در اختیارشان بگذارد که نیاز به بهبود دارند.
——————-
بسیاری از ما تحسین را در واژه‌هایی چون «آفرین، باریکلا، تو از همه بهتری، چه نقاشی قشنگی، چه نمره خوبی» می‌یابیم. اما آنچه آماندا مورین از تحسین پیش روی ما می‌گذارد تعریفی متفاوت و پر از جزئیات است.
به باور او تحسین و تشویق زمانی معنا دارد و اثرگذار است که به کودکان کمک کند ارزش تلاش‌های خود را درک کنند و به مسیری که طی کرده‌اند نگاهی بیندازند. چنین تحسینی به شکل‌گیری عزت‌نفس در بچه‌ها منجر می‌شود.
عزت‌نفس وقتی در افراد شکل می‌گیرد که از نتیجه‌ی تلاش خود در مسیر رسیدن به یک هدف احساس رضایت دارد؛ فارغ از آنکه به هدف رسیده باشد یا نه. بنابراین، وقتی بزرگسالان به کودکان کمک کنند که نتیجه زحمت‌هایشان را ببینند، احساس اعتمادبه‌نفس و رضایتی درونی در آن‌ها شکل می‌گیرد و این سنگ بنای عزت‌نفس در آن‌هاست.
به کار بردن بسیاری از واژه‌ها و عبارت‌های مرسوم برای تحسین بچه‌ها فاقد کیفیت‌هایی است که آماندا مورین در نظر دارد.
او برای اصلاح شیوه تحسین بچه‌ها -و ای‌بسا آدم‌بزرگ‌ها- چنین او برای اصلاح شیوه تحسین بچه‌ها -و ای‌بسا آدم‌بزرگ‌ها- چنین پیشنهادهایی دارد:
- موقعیت: کودک کاری را به پایان رسانده که نتیجه‌ی آن قابل قبول است، اما به نظر می‌رسد می‌توانست با تلاش بیشتر، آن را بهتر انجام دهد.
چه بگوییم؟
شروع خوبیه! خودت راضی هستی؟ فکر می‌کنی تا جایی که می‌تونستی تلاش کردی؟
چه ارتباطی با انگیزه‌ی درونی و عزت‌نفس دارد؟
این پیشنهادها به کودک فرصت می‌دهد درباره‌ی تلاشش فکر کند و ببیند آیا نتیجه‌ی کارش با آنچه انتظار داشته هماهنگ است یا نه. همچنین، در تقویت مهارت تشخیص اینکه آیا برای انجام این کار به اندازه‌ی کافی زحمت کشیده و از تلاشش احساس رضایت دارد موثر است.
———
- موقعیت: کودک کاری را به‌خوبی انجام داده، اما آن را بی‌اهمیت جلوه می‌دهد یا دست‌کم می‌گیرد.
چه بگوییم؟
۱- شاید به‌نظرت چیز مهمی نباشه، اما اینکه از دوستت دفاع کردی، هم شجاعت می‌خواد، هم احساس توجه و محبت.
۲- می‌دونم ناراحتی که به هدفت نرسیدی، ولی خیلی نزدیک بودی! فکر می‌کنی دفعه‌ی بعد برای اینکه به هدفت برسی چه کارهایی باید انجام بدی؟ یا چه کارهایی رو نباید انجام بدی؟
۳- به‌نظر می‌رسه از این کارت راضی هستی؛ چی باعث شده که احساس خوبی داشته باشی؟
چه ارتباطی با انگیزه‌ی درونی و عزت‌نفس دارد؟
این شیوه به کودک نشان می‌دهد چه رفتارهایی از نظر شما ارزشمند و قابل تحسین‌اند. همچنین او را تشویق می‌کند تا درباره‌ی احساس افتخاری که نسبت به کارش دارد و ارزش‌هایی که برایش مهم‌اند، فکر کند.
———
- موقعیت: کودک برای رسیدن به هدفی تلاش زیادی کرده، اما به آن دست پیدا نکرده است.
چه بگوییم؟
۱- می‌دونم ناراحتی که به هدفت نرسیدی، ولی به نظر من خیلی نزدیک بودی! فکر می‌کنی دفعه‌ی بهتره چه کارهایی انجام بدی تا به هدفی که می‌خوای برسی؟
۲- خوبه که از کتاب‌هایی که خوندی لذت بردی، حتی اگه خوندن برات کار راحتی نیست.
چه ارتباطی با انگیزه‌ی درونی و عزت‌نفس دارد؟
این رویکرد کودک را به فکر کردن درباره‌ی چیزهایی که خوب پیش رفته‌اند دعوت می‌کند، نه فقط آنچه نیاز به بهتر شدن دارد. همچنین کمک می‌کند تا کودک یاد بگیرد از انجام کارهایی که دوست دارد، حتی اگر در آن‌ها خیلی موفق نباشد، احساس رضایت داشته باشد.
———
- موقعیت: کودک در یک آزمون یا فعالیت عملکرد بسیار خوبی داشته و خودش هم از این موفقیت آگاه است.
چه بگوییم؟
۱- خیلی دوست دارم بدونم چطور به این نتیجه رسیدی! از چه روش‌هایی استفاده کردی؟
۲- وای! معلومه که خیلی خوشحالی! می‌دونم که برای این لحظه خیلی تلاش کردی.
چه ارتباطی با انگیزه‌ی درونی و عزت‌نفس دارد؟
این رویکرد به کودک یادآوری می‌کند که موفقیت نتیجه‌ی تلاش و برنامه‌ریزی است، حتی اگر از ابتدا به توانایی خود اطمینان داشته باشد. همچنین به او کمک می‌کند تا به کاری که کرده نگاه دقیق‌تری بیندازد و نسبت به تلاش و موفقیتی که به دست آورده، احساس افتخار کند.
———
- موقعیت: کودک طبق انتظاراتی که از قبل با او در میان گذاشته بودید، رفتار کرده است.
چه بگوییم؟
ممنون که گوش دادی و قوانین رو رعایت کردی. می‌دونم که واقعا تلاشتو کردی و کار راحتی نبود.
چه ارتباطی با انگیزه‌ی درونی و عزت‌نفس دارد؟
این شیوه به کودک بازخورد مشخصی می‌دهد که به‌راحتی می‌تواند آن را با انتظارات از پیش‌تعیین‌شده تطبیق دهد. همچنین به او کمک می‌کند بفهمد که رفتار یا عملکردش تا چه اندازه با آنچه از او خواسته شده، هم‌راستا بوده است.
———
پیش‌نیاز تحسین: هدفمندی
تحسین انگیزه ایجاد می‌کند، اما الزاما به ایجاد یا تقویت عزت‌نفس منجر نمی‌شود. این کیفیت زمانی شکل می‌گیرد که کودک، آگاهانه، برای رسیدن به یک هدف مشخص تلاش کند. بنابراین ایجاد فرصت‌هایی برای بچه‌ها تا علایق جدیدی کشف کنند و برای رسیدن به آن‌ها تلاش کنند مهم است.
شما می‌توانید با یک فعالیت خلاقانه و دیداری، مانند ساختن «زنجیره‌ی توانمندی‌ها» به کودک کمک کنید تا توانایی‌ها و مهارت‌های خود را شناسایی کند. افزون بر این، همکاری در این فرآیند به شما امکان می‌دهد دید دقیق‌تری نسبت به توانایی‌ها و نقاط قوت و بهبود او پیدا و ارتباط آن‌ها با هم را درک کنید.
زنجیره‌ی توانمندی‌ها
فعالیت زنجیره‌ی توانمندی‌ها یا نقاط قوت یک تمرین ساده اما اثرگذار است که با هدف کمک به شرکت‌کنندگان برای شناخت نقاط قوت فردی و جمعی و ارزش نهادن به آن‌ها طراحی شده است. این فعالیت افراد را به تأمل در خود، تعامل مثبت با دیگران و ایجاد حس تعلق به گروه ترغیب می‌کند. چه به‌صورت فردی و چه در کلاس درس، این فعالیت فضای امنی برای گفت‌وگو، تعامل و دریافت بازخوردهای مثبت می‌سازد. برای ساختن زنجیره‌ی توانمندی‌ها، ابتدا کاربرگ‌های این فعالیت را از سایت مدرسه‌ی افروز دانلود و سپس مراحل زیر را دنبال کنید.
شیوه‌ی ساختن زنجیره را در ویديو‌ی زیر نیز می‌توانید ببینید.